Epilepsi
Epileptik nöbet, beyindeki hücrelerin kontrol edilemeyen, ani, aşırı ve anormal deşarjlarına bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Epilepsi, halk arasında “Sar’a hastalığı” olarak bilinir.
Beyin, insan vücudunun ana kumanda merkezi gibidir. Beyin hücreleri arasındaki uyumlu çalışma, elektriksel sinyallerle sağlanır. Nöbetin nedeni, bir tür beklenmeyen elektriksel uyarı olarak düşünülebilir, epileptik nöbet beynin kuvvetli ve ani elektriksel boşalımı sonucu oluşan kısa süreli ve geçici bir durumdur.
Epilepsi, dünyanın her bölgesinde, erkek ve kadında, her türlü ırkta ve yaklaşık 100 kişide bir oranında görülebilen bir hastalıktır. Epilepsi hastalığının toplumdaki yıllık eklenen hasta oranı 45/100000 civarındadır, yani 70 milyon nüfuslu ülkemizde yıllık 30 bin kişinin epilepsili hasta grubuna eklendiği söylenebilir. Ayrıca yaklaşık 20 kişiden birinde yaşam boyunca bir kez nöbet görülebilir ve bu kişilerde daha sonra nöbet tekrarlamayabilir.
Hastaların yaklaşık yarısında belirli bir neden bulunamaz. Belli bir grup hastada ise; gebelikte olabilen beyin gelişme problemleri, doğum sırasındaki nedenler, menenjit, beyin enfeksiyonu, beyin tümörleri, zehirlenmeler veya ciddi baş yaralanmaları epileptik nöbetlere yol açabilir.
Nöbetin nedeni tümör ya da başka bir hastalık değilse, epilepsinin ilerlemesi söz konusu değildir, bazen yaşla birlikte nöbet sıklığı da azalabilir.
Epilepsi nöbetleri, çoğu zaman insana çok uzun sürüyor gibi gelse de 1-3 dakika içinde kasılmalar biter ve hastalar belli bir süre sonra nöbet öncesindeki normal aktivitelerini kazanırlar.
Epilepsi bulaşıcı bir hastalık değildir. Epilepsili kişinin hastalığının başkaları tarafından bilinmemesi için bir neden yoktur. Yakın arkadaşlarınız, akraba ve komşularınız, öğretmeniniz hastalığınız hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Epileptik kişi nöbetleri iyi kontrol edildiğinde, iyi yaşayabilir, eğlenebilir, çalışabilir ve toplumun aktif bireyi olabilir.
Epilepsili kişi evlenebilir ve çocuk sahibi olabilir. Epilepsili kadınlara planlı gebelik önerilir, bu nedenle gebe kalmadan önce mutlaka doktoru ile görüşmelidir. Tedavide kullanılan ilaçların çocuk üzerine değişik etkileri nedeniyle; gebelik öncesi nöbetlerin tipine ve durumuna bakılarak uygun ilaç ve dozu doktor tarafından düzenlenmelidir.
Epilepsi Hakkında Bilinmesi/Dikkat Edilmesi Gereken Konular
- Epilepsi kısa süreli nöbetler şeklinde tekrarlayan, beyinden kaynaklanan bir hastalıktır. Nöbetler ilaçla durdurulabilir.
- Epileptik bir hastayı aşırı koruyucu davranmaya, sosyal yaşamdan geri bırakmaya, gereğinden fazla ilgi göstermeye gerek yoktur.
- Epilepsi hastalığı olan kişi aşırı uykusuz kalmamalı, günde en az 7-8 saat uyumalıdır.
- Çay, kahve ve kola gibi uyarıcı içecekler ılımlı tüketilmelidir.
- Televizyon izlerken en az 3 metre uzakta olunmalı, oda ışığı açık tutulmalı, bilgisayar uzun süre kullanılmamalıdır.
- Aşırı efor gerektiren sporlardan kaçınılmalıdır.
- Alkol kullanılmamalıdır çünkü nöbet tetikleyebilir.
- Uzun süre aç kalınmamalıdır.
- Yüksek yerlerden (balkon, çatı vs.) uzak durulmalıdır.
- Nöbetler kontrol altına alınana kadar motorlu araç kullanılmamalıdır.
- Stresten ve üzüntüden kaçınılmalıdır.
- Epilepsili kişi evlenebilir, çocuk sahibi olabilir, fakat partneri hastalığı bilmelidir.
- İlaçlar düzenli ve doktorun önerdiği şekilde alınmalıdır.
- Nöbet günleri ve saatleri kaydedilmelidir.
- Düzenli doktor kontrolü ihmal edilmemelidir.
- Yanında iyi yüzme bilen biri olduğu sürece denize girilebilir ama güneş altında fazla kalınmamalı, yorulmamalıdır.
- Epilepsi aktif bir yaşamı engellemez.
- Anne-babalar çocuklarının hastalık bahanesiyle geri durmasına izin vermemelidir.
- Epilepsi başarıya engel değildir.
Unutmayınız ki; dünyada birçok ünlü ve başarılı insan da epilepsi hastalığına sahiptir.
Epileptik Nöbet Geçiren Bir Hastaya Ne Yapılmalı? Ne Yapılmamalı?
Yapılması Gerekenler:
- Sakin olun, hastanın baş ve vücudunu yana çevirin.
- Yaralanmasını önleyin, kesici ve sivri cisimleri uzaklaştırın.
- Yakasını ve sıkı giysilerini gevşetin.
- Bilinçsiz hareketler yapıyorsa hafifçe engelleyin.
- Dişlerini kenetlemeden önce araya yumuşak bez koyabilirsiniz (ama zorlamayın).
- Nöbet sırasında gözlem yapın, imkan varsa video çekin.
- Nöbet bitene kadar yanında kalın.
- Kasılmalar 5 dakikadan uzun sürerse acile başvurun.
Yapılmaması Gerekenler:
- Panik yapmayın, hastayı telaşlandırmayın.
- Dilin ısırılmasını önemsemeyin.
- Zor kullanarak müdahale etmeyin.
- Yapay solunum ya da kalp masajı yapmayın.
- Ağzını zorla açmaya çalışmayın, ilaç vermeyin.
- Soğan, sarımsak, kolonya koklatmayın.
- Soğuk su dökmek, tokat atmak gibi müdahaleler yapmayın.
Yazan: Dr. Ebru Parlayan